Rada Ministrów na posiedzeniu 17 stycznia 2017 r. zapoznała się z rekomendacjami Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów, dotyczącymi działań niezbędnych do podjęcia w związku z występowaniem na znacznym obszarze kraju wysokiego stężenia zanieczyszczeń powietrza.
Najważniejsze rekomendacje Komitetu Ekonomicznego Rady Ministrów przedłożone Radzie Ministrów przez ministra rozwoju i finansów w sprawie poprawy jakości powietrza to:
- maksymalne przyspieszenie prac nad rozporządzeniem w sprawie wymagań dla kotłów na paliwo stałe, które powinno zostać przyjęte najpóźniej do końca kwietnia 2017 r., tak aby jego postanowienia zaczęły obowiązywać jeszcze przed rozpoczęciem sezonu grzewczego 2017/2018;
- pilne wprowadzenie rozporządzenia w sprawie norm jakościowych dla paliw stałych, które powinno zostać przyjęte jeszcze w pierwszym kwartale 2017 r., po wprowadzeniu zmian do ustawy o monitorowaniu i kontroli jakości paliw;
- priorytetyzacja środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na działaniach prowadzących do jak najszybszej poprawy jakości powietrza w taki sposób, aby uzyskać maksymalny efekt zdrowotny i ekologiczny z każdej złotówki poniesionych nakładów;
- wprowadzenie wymogu stopniowego podłączania do sieci ciepłowniczej budynków zlokalizowanych na terenach miejskich i podmiejskich, o ile nie dysponują efektywnym źródłem ciepła, w taki sposób, aby minimalizować związane z tym koszty;
- zapewnienie istotnie obniżonych stawek za pobór energii elektrycznej w okresach zmniejszonego na nią zapotrzebowania, w tym przez zmiany w przepisach prawa energetycznego oraz budowlanego w celu zachęcenia do instalacji pieców elektrycznych lub pomp ciepła na terenach, gdzie nie ma możliwości podłączenia do scentralizowanych systemów ciepłowniczych lub sieci gazowych;
- rozwój sieci stacji pomiarowych, co powinno umożliwić lokalizację źródeł zanieczyszczeń oraz skuteczniejsze zwalczanie szkodliwych praktyk w użytkowaniu kotłów oraz instalacji przemysłowych;
- włączenie służb opieki społecznej w działania na rzecz wsparcia wymiany kotłów oraz termomodernizacji budynków osób ubogich w sposób uwzględniający poziom generowanych zanieczyszczeń i zapewnienie środków na niezbędne koszty eksploatacji;
- opracowanie, a następnie wdrożenie kompleksowej polityki publicznej zapewniającej optymalną ochronę wrażliwych grup społecznych przed „ubóstwem energetycznym”;
- przeprowadzenie kampanii edukacyjnej na temat optymalnych sposobów palenia w kotłach oraz związanych z tym skutków zdrowotnych;
- wprowadzenie obowiązku dokumentowania jakości spalin przez stacje kontroli pojazdów oraz wymogu badania spalin w trakcie kontroli drogowej;
- wykorzystanie mechanizmów podatkowych w celu wprowadzenia zachęt dla transportu niskoemisyjnego, w tym niskiej stawki akcyzy dla samochodów hybrydowych oraz zwolnienia z podatku akcyzowego samochodów elektrycznych;
- wprowadzenie regulacji przeciwdziałających blokowaniu klinów napowietrzających miasta oraz rozważenie rozwiązań podnoszących rangę zawodu urbanisty w kontekście zagospodarowania przestrzennego;
- utworzenie w Narodowym Centrum Badań i Rozwoju sektorowego programu, którego celem będzie wsparcie rozwoju technologii niskoemisyjnych, w szczególności zorientowanych na poprawę jakości powietrza;
- zapewnienie opracowania i szerokich konsultacji społecznych programu „Czyste powietrze” oraz wzmocnienie Komitetu Sterującego ds. Krajowego Programu Ochrony Powietrza i powierzenie mu zadania czuwania nad pilnym i efektywnym wdrożeniem tych rekomendacji oraz regularne monitorowanie postępów prac Rady Ministrów.
Jak widać, tak szerokie spektrum rekomendacji można uznać za kompleksowe. Teraz ważne jest, by wymienione działania zostały szybko wdrożone. Zapowiedzi konkretnych terminów dotyczą norm jakościowych dla kotłów. Normy te mają zostać przyjęte do końca kwietnia i obowiązywać od nowego sezonu grzewczego. Trwają prace nad rozporządzeniem w sprawie jakości kotłów, tak aby przed sezonem grzewczym od 1 października tego roku nie można było w sklepie kupić kotła niższej klasy niż piąta. Również normy dla spalanego węgla mają zostać przyjęte w pierwszym kwartale po nowelizacji ustawy o monitorowaniu i kontroli jakości paliw. Mamy nadzieję, że pozostałe działania też zostaną szybko wdrożone.
W tym miejscu należy przypomnieć, że według Europejskiej Agencji Środowiska z powodu złej jakości powietrza umiera rocznie 48 tysięcy Polaków. Problem ten nie dotyczy tylko dużych miast, ale także wielu małych miejscowości. Stojąc wobec tak trudnego problemu, jakim jest niska emisja i jej skutki dla naszego zdrowia, każdy z nas powinien podejmować działania poprawiające jakość powietrza. Powinniśmy zacząć od podniesienia wiedzy w tym zakresie. Dotyczy to edukacji projektantów, producentów urządzeń grzewczych, architektów, wykonawców robót budowlanych, urzędników różnego szczebla, użytkowników samochodów, użytkowników domowych instalacji grzewczych. Powinniśmy na poważnie zająć się zrozumieniem zagadnień oszczędności energii i poprawy jakości powietrza. To wielkie wyzwanie przed nami, ale już nie można marnować czasu – trzeba zadbać o środowisko, w którym żyjemy.
Opracowanie: Ewa Kwapich